Astigmat Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Astigmat, gözün net görme yeteneğini bozan yaygın bir kırma kusurudur. Bu durum, gözün özellikle kornea (gözün ön şeffaf tabakası) veya lensteki eğriliklerin düzensiz olmasından kaynaklanır Normalde göz küresi yuvarlak bir şekildedir; bu durumda olan bir kişide ise göz ise bir futbol topu ya da kaşık sırtı gibi daha oval bir şekle sahiptir. Bu şekil bozukluğu, ışığın göze girerken retina üzerine tam olarak odaklanamamasına neden olur. Bu durum kişilerde hem yakında hem uzakta görüntülerin bulanık veya bozuk görünmesine yol açabilir. Bu durum genellikle kalıtsaldır ve genetik faktörler nedeniyle olabilir; ayrıca göz yaralanmaları, cerrahi müdahaleler veya keratokonus gibi korneayı etkileyen rahatsızlıklar sonrasında da gelişebilir. Toplumda yaygın görülen bir durumdur. Bu yazımızda “Astigmat nedir?”, sorusunu, astigmatın belirtileri ve tedavi yöntemlerini ele alacağız.

Astigmat Nedir?

Astigmat, korneanın şekil bozukluğu sonucu ortaya çıkan ve görmenin bulanıklaşmasına neden olan bir görme kusurudur. Teknik olarak, kornea veya göz merceğinin yüzeyinin her yönüyle eşit olmamasından kaynaklanan bir kırma kusuru (refraktif hata) türüdür. Korneanın ya da lensin yuvarlak yerine yumurta şeklinde olması, ışıkların retinaya tek bir noktada odaklanmak yerine birden fazla noktaya odaklanmasına yol açar. Bunun sonucunda retina üzerinde net bir görüntü oluşmaz ve görüntü bulanık, gölgeli veya dalgalı algılanır. Astigmatı olan bir kişi, baktığı nesnenin yalnızca bir kısmını net görüp diğer kısımlarını bulanık görebilir; örneğin yazılı bir metinde bazı harfler netken diğerleri bulanık olabilir. Bu durum, uzak veya yakındaki nesnelerin her ikisinde de netlik kaybına yol açabilir.

Genellikle miyop (uzağı net görememe) veya hipermetrop (yakını net görememe) gibi diğer kırma kusurlarıyla birlikte görülür. Yani bir kişide hem miyop hem astigmat veya hem hipermetrop hem astigmat bulunabilir. Astigmatı olan bir gözde ışık farklı meridyenlerde (düzlemlerde) farklı şekilde kırılır. Kornea eğriliğinin düzensiz olmasından kaynaklanıyorsa korneal astigmat, lensin eğriliğinden kaynaklanıyorsa lentiküler astigmat olarak adlandırılır. Her iki tip bir arada da bulunabilir. Her yaşta ortaya çıkabilir: Bazı kişiler doğuştan bazıları ise ilerleyen yaşlarda karşılaşabilir. Göz yapısındaki değişikliklere bağlı olarak göz derecesi zamanla artıp azalabilir.

Astigmatı tespit etmenin en güvenilir yolu kapsamlı bir göz muayenesidir. Göz doktoru, görme keskinliğinizi ölçmek, kornea kavisini değerlendirmek ve ışığın retinaya nasıl odaklandığını analiz etmek için çeşitli testler uygular. Bu muayenede genellikle görme derecenizi belirlemek için farklı merceklerle bakmanızı isteyerek hangi lensin net görüntü sağladığını tespit ederler. Eğer astigmatınız olduğunu düşünüyorsanız veya görmenizde bulanıklık hissediyorsanız, bir göz uzmanına başvurmanız önerilir. Bunun dışında bir ön değerlendirme amacıyla NetGöz içerisinde yer alan Astigmat Testi sayfamızı ziyaret ederek de temel bir ön kontrol yapabilirsiniz.

Astigmat belirtileri nelerdir?

Astigmatın belirtileri kişiden kişiye değişebilse de, en yaygın belirti bulanık veya distorsiyonlu (çarpık, yamuk) görme şikâyetidir. Bu şikayeti olan kişiler, hem uzaktaki hem yakındaki nesneleri net görmekte zorlanır. Gözleri kısarak bakma (kısma ihtiyacı) da sık görülen bir belirtidir; kişi, görüntüyü netleştirmek için bilinçsizce gözlerini kısmaya çalışır. Bu durum uzun vadede göz çevresinde yer alan kasları yorabilir ve göz yorgunlu, baş ağrısı sebebi olabilir.

Gözlerde gerginlik ve rahatsızlık hissi (göz strain’i) yaygındır. Özellikle uzun süre okumak, bilgisayar ya da telefon ekranına bakmak gibi odak gerektiren aktiviteler sonrasında gözlerde ağrı veya yorgunluk hissedilebilir. Bu sorun odaklanma güçlüğü yarattığı için sık sık baş ağrılarına yol açabilir. Bu baş ağrısı genellikle şakak kısımlarında hissedilir.

Gece görüşünde zorluk da önemli belirtilerden biridir. Düşük ışık koşullarında, örneğin akşam saatlerinde araç kullanırken, kişiler karşıdan gelen araç farlarını veya sokak lambalarını yayılmış ve parlamalı görebilirler. Işıkların etrafında hare veya parıltı görme şikâyeti olabilir. Bu, özellikle kişinin göz derecesi yüksekse veya kişi loş ortamda ise belirginleşir. Çift görme veya gölgeli görme de bazı bazı hastaların tarif ettiği bir belirtidir; tek gözle baktıklarında bile sanki görüntünün hafif bir gölgesi varmış gibi hissederler.

Özetle belirtiler şu şekildedir:

• Bulanık veya çarpık (yamuk) görme (hem yakında hem uzakta net görememe)
• Gözleri kısarak bakma ihtiyacı
• Göz yorgunluğu veya gözde rahatsızlık hissi (özellikle uzun odaklanma gerektiren işler sonrası)
• Baş ağrıları (özellikle şakak kısmında)
• Gece görüşünün zayıflaması, karanlıkta veya düşük ışıkta görmede zorlanma
• Işık hassasiyeti ve parlamalar

Eğer bu belirtiler günlük yaşamınızı etkileyecek düzeyde ise bir göz muayenesi zamanı gelmiş demektir. Özellikle çocuklar astigmat nedeniyle bulanık gördüklerini fark etmeyebilirler; bu yüzden düzenli göz taramaları özellikle çocukluk döneminde önemlidir. Erken teşhis ile kırma kusurlarının görme üzerindeki etkilerini en aza indirmek ve uygun düzeltmeyi sağlamak mümkündür.

Astigmat nasıl tedavi edilir?

Astigmat, doğru tedavi ile görme kalitenizi önemli ölçüde düzeltilebilen bir rahatsızlıktır. Tedavide amaç, ışığın retinaya doğru şekilde odaklanmasını sağlayarak net görüş elde etmektir.Tedavi yöntemleri temel olarak düzeltici mercekler (gözlük veya kontakt lens) ve kırma cerrahisi (lazer ameliyatları) olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

• Gözlük: Görüşü düzeltmenin en yaygın ve güvenli yolu uygun gözlük kullanımıdır. Astigmatlı kişilerin reçetelerinde, normal miyop veya hipermetrop gözlük camlarından farklı olarak silindirik lens değerleri bulunur. Bu özel silindirik camlar, gözdeki düzensiz kırıcılığı dengeleyerek retinaya gelen ışığı tek bir odakta birleştirir. Böylece astigmatın neden olduğu bulanık ve çarpık görüntü netleştirilir. Gözlükler aynı zamanda mevcutsa miyop veya hipermetrop için de aynı camda düzeltebilir. Özellikle düşük ve orta dereceli kişilerde gözlük, görme kalitesini tamamen normale yakın hale getirebilir.
• Kontakt lens: Kontakt lensler de görüşü düzeltmede etkilidir. Astigmat için tasarlanmış özel torik kontakt lensler, gözün üzerindeki eğriliği dengelemek üzere farklı meridyenlerde farklı güçler uygular. Yumuşak torik lensler çoğu astigmat türünü düzeltebilirken, yüksek derecelerde veya kornea şekli çok düzensiz olan kişilerde sert gaz geçirgen lensler (RGP lensler) tercih edilebilir. Sert lensler, kornea üzerine yerleştirildiğinde şeklini koruduğu için alttaki düzensiz kornea yüzeyini adeta düzleştirerek daha net bir görüntü sağlar. Kontakt lens kullanımı, geniş bir görüş alanı sağladığı ve bazı kişilerde gözlüğe göre daha konforlu olduğu için tercih edilebilir. Ancak lenslerin düzenli bakımı ve doğru kullanımı çok önemlidir; aksi halde göz enfeksiyonu veya tahriş riski artar.
• Ortokeratoloji (Gece Lensleri): Ortokeratoloji, kırma kusurlarını geçici olarak düzeltmek için kullanılan cerrahi olmayan bir yöntemdir. Bu yöntemde kişiye özel tasarlanmış sert lensler gece uykuda takılır ve korneayı nazikçe yeniden şekillendirir. Sabah lens çıkarıldığında kornea geçici bir süre düzgün formunu korur ve gün boyu gözlüksüz daha net bir görüş sağlanabilir. Ortokeratoloji etkisi kalıcı değildir; lens takımı bırakılırsa kornea birkaç gün içinde eski şekline döner ve belirtiler tekrar ortaya çıkar. Bu yöntem her hastaya uygun olmayabilir, genellikle orta düzeyde astigmatı olan ve lazer ameliyat istemeyen kişilerde düşünülebilir.
• Lazer Cerrahisi (Refraktif cerrahi): Kalıcı bir çözüm arayanlar için lazerle göz ameliyatları tüm kırma kusurlarını tedavi edebilir. LASIK (Laser in Situ Keratomileusis) ve PRK (Photorefractive Keratectomy) en sık uygulanan kırma kusuru düzeltme operasyonlarıdır. Bu işlemlerde lazer kullanılarak korneanın eğriliği yeniden şekillendirilir, böylece ışığın kırılması normal hale getirilir. LASIK yönteminde korneada ince bir tabaka kaldırılıp alt tabaka lazerle şekillendirilip tabaka yerine yerleştirilirken, PRK yönteminde korneanın yüzey tabakası tamamen kaldırılarak alt tabaka lazerle düzeltilir. Her iki yöntem de tüm kırma kusurlarını düzeltmede başarılıdır. Lazer cerrahisi sonrası çoğu hasta gözlüksüz veya lenssiz yaşam kalitesinde belirgin artış bildirir. Ancak her hasta lazer cerrahisine uygun olmayabilir; uygunluk için kornea kalınlığı, astigmat derecesi ve genel göz sağlığı gibi faktörler göz doktoru tarafından değerlendirilir. Astigmat aynı zamanda katarakt cerrahisi sırasında takılan torik lensler ile de düzeltilebilir; eğer hem kataraktınız hem astigmatınız varsa, katarakt ameliyatı sırasında astigmatınızı giderecek özel mercekler yerleştirilebilir.

Aşağıdaki diyagram, normal bir gözde (sol) ışığın kornea ve lens tarafından kırılarak retinada tek bir noktada odaklandığını, astigmatlı bir gözde ise (sağ) kornea eğriliğindeki düzensizlik nedeniyle ışığın retinada farklı noktalara odaklanıp bulanık bir görüntü oluşturduğunu göstermektedir. Normal gözün korneası küresel bir yapıdayken, astigmatlı gözde kornea daha ovaldir.

Astigmat tedavisinde ilk adım, kişinin yaşam kalitesini düşüren görme bulanıklığını düzeltici merceklerle gidermektir. Birçok kişi için uygun şekilde reçetelendirilmiş gözlük veya lens kullanımı, kırma kusurlarının neden olduğu bulanık görüntünün etkilerini tamamen ortadan kaldırır. Özellikle düşük göz derecesi olanlar, eğer görmeleri çok bozuk değilse, doktor tavsiyesiyle bir süre gözlük kullanmadan da idare edebilirler; ancak düzenli kontrollerle göz derecesinin takip edilmesi önemlidir. Göz derecesi zamanla ilerleyebildiğinden, başlangıçta gözlüksüz tolere edilebilen bir bulanıklık, ileride düzeltme gerektirebilir.

Gözlük veya lens kullanımı istemeyen ve uygun aday olan kişilerde lazer göz ameliyatı kalıcı bir çözüm sunabilir. Bu operasyonlar yüksek başarı oranlarına sahiptir ve astigmatı büyük oranda ortadan kaldırarak kişinin gözlük bağımlılığını sona erdirir. Ameliyat sonrasında iyileşme sürecine dikkat etmek ve düzenli doktor kontrollerine gitmek koşuluyla, bu sorunu yaşayan pek çok hasta günlük hayatına gözlüksüz devam edebilmektedir.

Unutulmamalıdır ki her tedavi yöntemi herkes için uygun olmayabilir. Bu nedenle bir göz hastalıkları uzmanına danışarak gözünüzün durumuna ve yaşam biçiminize en uygun tedavi seçeneğini belirlemek en doğrusudur. Erken tanı ve doğru tedavi sayesinde astigmatlı kişiler de dünyayı net ve konforlu bir şekilde görebilirler.

Astigmat Hakkında Güncel Gelişmeler ve İstatistikler

Bu konu üzerinde dünya genelinde yapılan birçok çalışma bulunmakta. Yapılan araştırmalar ve elde edilen verilere göre küresel olarak yetişkin nüfusun %40,4 üzeri astigmat olarak belirlenmiştir. Çocuklarda başlama ve görülme oranı %14,9 iken yetişkinlerde bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Yapılan araştırmalara göre yetişkinlerde görülme sıklığı Kuzey ve Batı Avrupa’da %27, Amerika Birleşik Devletleri’nde %11 ile %46 arasında değişiklik göstermektedir. Yaşlılarda ise bu oran gittikçe artarak %62 olarak saptanmıştır. Derece artışı ise yetişkinlerde 40 yaşından itibaren çocuklarda 7 ila 19 yaş arasında yükseliş görülmüştür.

Türkiye’de yapılan araştırmalara göre istatistikler:

Ülkemizde bu konuyla ilgili yapılan araştırmalar kısıtlı olsa da yine de veriler mevcuttur. Yapılan araştırmalara göre yaş ortalaması 25,3 görülüp çocuklarda %5 ila %15 yetişkinlerde ise %30 ila %60 oranında astigmat belirlenmiştir.

Sık Sorulan Sorular

Astigmat nasıl anlaşılır?

Genellikle bulanık görme, göz yorgunluğu ve ışık yansımalarının bozulmasıyla anlaşılır. Göz muayenesinde yapılan kırma kusuru testleri tanı koymada etkilidir.

Astigmat Belirtileri nelerdir?

Bulanık görme, baş ağrısı, gece ışıklara karşı hassasiyet, göz yorgunluğu ve odaklanma güçlüğü.

Astigmat kalıcı mı?

Genellikle doğuştan gelir ve kalıcıdır, bazı kişilerde zamanla ilerleyebilir.

Astigmat tedavi edilebilir mi?

Evet. Özellikle LASIK ve PRK gibi yöntemlerle başarıyla tedavi edilebilir.

Gözlük astigmatı tamamen düzeltir mi?

Gözlük semptomları düzeltir ancak korneadaki yapısal bozukluk kalır.

Göz derecesi ilerler mi?

Evet, genellikle göz gelişimini tamamlayana kadar (22 yaş) ilerleme hızlı görülür. Sonrasında yavaşlayabilir.

Astigmat ile araç kullanmak güvenli midir?

Gece ışık saçılması ve bulanıklık nedeniyle dikkat dağınıklığı yaratabilir. Bu nedenle hayır.

Astigmat baş ağrısına neden olur mu?

Evet, göz kaslarını fazla zorlamak baş ağrısına yol açabilir. Ağrı genelde göz çevresi ve şakaklarda oluşur.

Çocuklarda nasıl fark edilir?

Göz kısmak, tahtayı görememek, kitaplara çok yaklaşmak gibi davranışlarla fark edilebilir.